'Goed begonnen is half gewonnen. Voor mijn part geldt dat ook in de kunst. Over een knap kunstwerk moet ik niet lang nadenken, dat vind ik meteen goed. Zoiets gebeurt nochtans zelden. Neem nu sommige films van Fassbinder. Ik kijk er met groot genoegen op terug, kan ze je zelfs aanraden, ik kan Fassbinder een geweldige regisseur noemen en dat nog menen ook. Maar tegelijk betrap ik me erop dat ik niet de hele dag loop te jodelen van plezier als er die avond nog eens een Fassbinder op de televisie komt. Achteraf is de herinnering aan zijn films fantastisch, maar het is vaak toch een opgave om ze uit te kijken. Toegegeven, dat is gemakzucht van mijn kant. Ik ga ook uit van de gemakzucht van de lezer. Ik kan niet anders: ik moet het publiek nog voor me winnen. Wie vijfentwintig jaar na Fassbinders dood naar zijn films kijkt, legt een grote bereidwilligheid aan de dag omdat je weet dat de man op zijn 37ste gestorven is, elk jaar vier films draaide en er dagelijks acht gram cocaïne doorjoeg. Dat moet dus wel een groot kunstenaar zijn die het bekijken waard is. Een doorsnee schrijver zoals ik kan niet op die bereidwilligheid rekenen, en dus is het zaak om binnen te vallen met een goede eerste indruk. Om het publiek te verleiden als betrof het een knappe vrouw."

Alles voor de lezer?

"Het gaat me in de eerste plaats inderdaad niet om mezelf. Ik ben niet de romantische kunstenaar die zich per se moet uiten. De lezer moet plezier hebben aan mijn boek, niet ik. In de tweede plaats vind ik dat het entertainmentgehalte geen absolute luchtigheid impliceert of van een tijdschriftniveau hoeft te zijn. De Humo lezen kan heel onderhoudend zijn, maar daarom krijg je er nog geen diepere inzichten van. Mijn schrijfstijl, die je helder of vlot zou kunnen noemen, mag niet in de weg staan van wat meer diepgang. Laten we zeggen dat ik mik ergens tussen Fassbinder en Hollywood in. Mijn favoriete regisseurs zijn de gebroeders Coen. Hun hilarische komedies zijn visueel verbluffend, slim, maar ook aantrekkelijk en meeslepend. Dat is het hoogste dat je in de kunst kunt bereiken. Net zoals de Belgische symbolisten, zoals Khnopff en Ensor: je hoeft geen acht uur naar hun schilderijen te kijken om de betekenis te kunnen vatten of een gevoel te herkennen. Het communiceert, baf in uw gezicht."

Maar u kunt er wel acht uur naar kijken en van genieten.

"Ja, en die richting wil ik uit met Een borrel met Barry, meer dan met mijn vorige boeken. Geen kwaad woord daarover, maar ik bleef wat hangen op het niveau van het pure amusement. Ik zou het denigrerend vinden om ze stijloefeningen te noemen, maar het is wel waar dat ik in vroegere verhalen louter flirtte met genres zoals de roman noir of de drugsroman. Het zijn stappen naar dit nieuwe boek, waarin ik mijn stijl denk te hebben uitgediept en meer van mezelf heb gelegd. Net zoals deze roman, zo mag ik hopen, een opstapje is naar de Vlaamse Misdaad en straf. (lacht)"

Serieus? Hoe ziet u uzelf evolueren?

"Stijlexperimenten hoef je alvast niet meer te verwachten. Die mislukken altijd, bij mij toch. In Een borrel met Barry wilde ik een soort doorwrocht laat-negentiende-eeuws taaltje hanteren, maar uiteindelijk blijk ik toch steeds met mijn eigen stem te spreken. Ik neem me dus voor om mijn entertainende, doorzichtige stijl te behouden maar tegelijk mijn thematiek nog harder, dieper, onvoorzichtiger door te drijven. Nog meer te durven. Schrijven is zoals biechten: eerst beken je gelogen te hebben, dan heb je iets gestolen, maar het duurt even alvorens je iets diep in jezelf als een zonde herkent en dat ook durft uit te spreken. Nochtans is dat wat een schrijver hoort te doen."

Het lijkt alsof u schrijft omdat u zichzelf wilt louteren?

"Ik weet niet eens of het me wel zou verlossen als ik mijn diepste angsten en zielenroerselen in een roman zou verwerken. Ik denk dat het vrij pijnlijk zou zijn. Net zoals ik me ook in Een borrel met Barry over sommige drempels heen moest zetten. Eerder dan als een louteringsproces, zie ik het als een heilige plicht om diep in mezelf te putten. Een vreemd, op niets gebaseerd gevoel van: dat moet ik doen. Persoonlijk zou ik er niet veel voordeel bij hebben, behalve dat het waarschijnlijk tot betere boeken zou leiden. Nee, ik zou het opnieuw voor de lezer doen, hoe abstract die ook is."

Hebt u soms een modellezer in uw hoofd als u schrijft?

"Mijn lezer is mezelf, mocht ik iemand anders zijn. Het heeft ook te maken met de waarde die ik zelf al heb gehecht aan de vluchthaven van de literatuur. Alleen boeken kunnen me die bestendige troost bieden. Het is voldoende te denken aan mijn eigen leeservaringen, om te weten waarom ik schrijver ben geworden. Je merkt het, ik beoefen dit vak uit altruïsme. (lacht)"

Sebastiaan Krops, het hoofdpersonage in Een borrel met Barry, wil schrijver zijn maar krijgt maar geen goeie eerste zin op papier. Schrijft u gemakkelijk?

"Ik werk heel gedisciplineerd: elke dag schrijf ik minimum twee pagina's, met de hand. Ik laat me moeilijk afleiden, behalve door telefoons en bouwvakkers. Emotionele toestanden in het dagelijkse leven, zoals ambras met mijn lief of zware discussies met vrienden, verdwijnen als ik aan het werk ga. Soms kan ik me zelfs beter concentreren als ik wat te verdringen heb. Maar emoties van binnenuit, die niet direct in verbinding staan met de realiteit, die zijn veel erger. Dan heb ik het over moedeloosheid, een gevoel van zinloosheid, het besef dat ik toch geen Dostojevski ben. Zulke buien, depressies is een te groot woord, komen uit het niets opduiken en blijven dagen of zelfs weken hangen. Dat is om radeloos van te worden. In zo'n periode is het een hele opgave om mijn column voor de krant op tijd in te sturen. Maar telkens als ik twintig, dertig pagina's klaar heb van een verhaal waar perspectief in zit, overkomt die moedeloosheid me niet meer. Je zou kunnen zeggen dat de louterende kracht van schrijven niet zozeer ligt in wát ik schrijf, dan wel in dát ik schrijf. Het intense gevoel van zinvolheid dat ik heb als ik schrijf, krijg ik zelden in het dagelijkse leven. Als ik aan het werk ben, voel ik me vaak minder eenzaam dan wanneer ik tussen honderd mensen op een receptie sta. Vanavond wordt Een borrel met Barry aan het publiek voorgesteld, en er zullen veel kennissen en goedgezinde mensen naar me luisteren, maar ik kijk eigenlijk meer uit naar de dag van morgen, wanneer hopelijk vele mensen mijn boek aan het lezen zijn. Daarin vertaal ik een persoonlijke waarheid die ik niet kwijt kan van mens tot mens. Taal mag dan ontoereikend zijn, maar toch vooral als ze oraal gebezigd wordt. Op papier wil het weleens beter lukken."

Behalve bij mensen die beter kunnen babbelen dan schrijven.

"Dat is zo, maar dat zijn dan toch mensen die ik lichtjes verdacht vind. Ik heb zelfs een absolute hekel aan extraversie, aan wie acteert in het dagelijkse leven. Dat is niet mijn type mensen. Hoewel, ik ken er één die wel meevalt. (lacht) Al die vlotte jongens die zo goed kunnen vertellen hoe fantastisch het met ze gaat en die peilen naar jouw gevoelens, ik geloof ze niet. Het is natuurlijk een waanzinnige projectie van mij, maar ik ga ervan uit dat iedereen diep in zichzelf zeer verwrongen is, gekwetst, beklemd, verziekt, verknipt. Ik geloof geen mensen die doen alsof ze dat niet zijn. Ofwel minacht ik ze. Voor mij is dat de lagere mensensoort. Met heel die extraversie heb ik totaal geen voeling. Toch niet met de extraversie die oprecht en gemeend overkomt. Ikzelf kan soms uren aan een stuk staan te lullen, maar ofwel is dat tijdens een literaire performance, ofwel ben ik nerveus. Ik denk altijd dat mijn gezelschap dat dan wel merkt, dat ik mezelf ontzettend sta te overbluffen."

Waarom doet u dat dan?

"Uit respect voor de mens in kwestie. Omdat ik het samenzijn onderhoudend, of op zijn minst draaglijk wil maken. Van lange stiltes ben ik althans niet gediend. Wat een overroepen begrip is die 'lange stilte' trouwens. De intimiteit van de betekenisvolle stilte is complete bullshit. Dan vraag ik nog liever hoe het met de kinderen gaat. Het gesprek wordt gegarandeerd voortgezet. Dat is het fijne aan mensen, ze spelen altijd mee. Want niemand houdt van lange stiltes. Die zijn bedreigend. Als je ze niet opvult, al is het met oppervlakkig gelul, zou het kunnen dat zo'n stilte zo begint te zuigen dat je dingen begint te vertellen die je beter zou opschrijven. En daar komt alleen maar frustratie van, want je wordt nooit begrepen. Daar moet je jezelf tegen beschermen. De lezer is in dat opzicht de ideale gesprekspartner, omdat die niet antwoordt, niet verkeerd reageert. Je weet niet of hij alles begrijpt zoals jij het bedoeld hebt, maar dat is ook niet nodig."

In Een borrel met Barry laat u Krops zeggen: 'Niets of niemand is zo onoprecht als een schrijver die eerlijk wil zijn.' Maar zelf hebt u dus wel het gevoel zich beter uit te drukken op papier?

"Krops heeft het over autobiografisch schrijven, en ik geloof inderdaad geen schrijvers die hun leven te boek stellen, net zomin als extraverten. Autobiografieën en dagboeken zijn niet alleen heel pedant en egocentrisch, maar ook oninteressant. Je kunt jezelf of je verleden immers niet vatten, anders zou er geen onderbewustzijn bestaan. Eerlijkheid en waarachtigheid is pas mogelijk als je je verschuilt achter een masker. Dat zegt Krops ook: je kunt diep in jezelf afdalen, als je maar in de huid van een personage kruipt. Net zoals je je seksueel meer kunt permitteren in een dark room dan in een open veld. Ook de stijl kan fungeren als zo'n masker. Daarom werkt een autobiografie als Bezonken rood van Jeroen Brouwers wél zo sterk. Zijn schrijfstijl fonkelt zo hevig dat je bijna verblind wordt en de figuur van Brouwers zelf verdwijnt, en er een grotere waarheid voor in de plaats komt. In de kunst is de stijl het masker waarachter je jezelf kunt zijn."

Sebastiaan Krops is dan wel een mislukte schrijver, hij geeft wel avondles creatief schrijven. Hebt u zelf ooit schrijfles gegeven of gevolgd? Gelooft u erin?

"Op mijn 16de wist ik dat ik schrijver wilde worden, maar ik heb studies Germaanse talen en schrijfcursussen vermeden omdat ik vreesde dat de overvloed van informatie mijn goesting zou verdrinken. Hoewel er in Amerika bloeiende opleidingen creatief schrijven bestaan, heb ik er op Vlaams niveau wat een afkeer van. Vooral van het hobbyisme dat ik ermee associeer. Schrijven is niet hetzelfde als potten bakken, of zelfs niet als samen jazz spelen. Schrijven is een solitaire bezigheid. Het gaat hem om talent, doorzettingsvermogen en de durf om een verhaal te vertellen. Een gouden tip voor jonge schrijvers: lees twintig keer het voltallige oeuvre van W.F. Hermans. Dat is leerrijker dan jarenlang drie keer per week naar de avondschool gaan, en nog aangenamer ook. In een knusse sfeer gedichtjes voorlezen en applaudisseren voor elkaar, strookt niet met mijn idee van literatuur. Zo gauw het gezellig wordt, deugt het voor mijn part niet meer. In de klas van Krops is het heel ongezellig, met als resultaat dat iedereen het aftrapt. Van die leerlingen kun je er donder op zeggen dat er niemand schrijver zal worden. Als je wegloopt van literatuur omdat het niet gezellig is, dan doe je beter een café open. Of dan ga je in het theater werken, want dat is de kunstdiscipline bij uitstek waar allemaal gezellige mensen werken. Schrijvers en acteurs: je kunt je geen artiesten voorstellen die meer van elkaar verschillen."

In de schrijfles van Krops zit er toch één meisje dat het vuur in hem aanwakkert, en hem uit zijn neerwaartse spiraal haalt: Elisa. Zijn mooie, onbevangen deernes de redding van de mensheid?

"Laten we elkaar geen mietje noemen, elke heteroseksuele man van boven de 30 heeft fantasieën over meisjes van 22. Allicht speelt dat ook mee bij Krops, die bovendien een rothuwelijk heeft. Maar ik denk niet dat zulke fantasieën op zich iets oplossen. Wat me veel heilzamer lijkt, is de oplossing van de liefde. En dat kan weliswaar met alles van boven de 18, laten we het fatsoenlijk houden, maar in de liefde geloof ik wel degelijk. Meer nog, ik ervaar ze. Als er één ideaal is dat het verdient om een ideaal genoemd te worden, is het de liefde. Geen sportauto's of bergen cocaïne ter grootte van mijn mestvaalt, geen tekentalent, maar de liefde. En dat kun je breed verstaan: meehuilen wanneer Ramses Shaffy in tranen uitbarst op de televisie, dat is ook liefde. Liefde is medelijden, ontdaan van alle laatdunkendheid. Tussen Krops en zijn vrouw bestaat er ook nog zoiets, hoe zwaar toegetakeld ook. Krops vergelijkt zijn relatie met een marmeren beeld dat is afgesleten tot de grootte van een kiezelsteentje, maar in mijn interpretatie sluimert er toch nog een soort piëteit tussen hem en zijn vrouw. Meer nog, het onuitgesproken trauma dat ze samen hebben beleefd, maakt een normale relatie dan wel onmogelijk maar het schept tegelijk een aan liefde grenzende band. De gemeenschappelijke ervaring van ellende en verdriet verbindt je soms ijzersterk met elkaar."

Toch maakt het de lichamelijke beleving van die relatie blijkbaar onmogelijk. Krops' pogingen om seks te hebben, mislukken jammerlijk.

"De lichamelijke liefde is dan ook iets bijzonder fragiels. Ooit las ik als kind in een damestijdschrift een getuigenis: 'Het is toch zo moeilijk tot een orgasme te komen. Ook al ben ik over mijn hele lichaam bevredigd, als mijn kleine teen jeukt, dan kan ik het vergeten.' Dat was mijn eerste ervaring met seks, en meteen mijn belangrijkste. Als je het een beetje ruimer bekijkt, dan klopt dat inderdaad. Niet alleen taal, maar ook seks laat zich nu eenmaal moeilijk communiceren."

Verberg tekst

De verloren zoon

Uw wil geschiede

(Matheus 6,10)

Eigenlijk houdt dit bijbelvers een wens in, maar voor mij gaat het meer om de vaststelling. Gods wil geschiedt. Je kunt dat God noemen, maar ook het lot, of de wereldwil, zoals de filosoof Schopenhauer dat doet. Je hebt weinig vat op al wat gebeurt. In die zin betekent het vers van Matheus ongeveer hetzelfde als de befaamde zin van John Lennon: Life is what happens to you when you're busy making other plans'. Bob Dylan zingt dan weer: there ain't no sense in trying' .

Denk niet dat ik een absolute fatalist ben, maar als ik naar mijn verleden kijk, dan lijkt het alsof ik niets in de hand heb gehad. Kijk, ik ben bijvoorbeeld geboren op dertig december, drie weken te vroeg. Ik had van een ander jaar moeten zijn, had in een andere klas met andere klasgenoten kunnen terechtkomen. Zo lijkt mijn leven een aaneenschakeling van toevalligheden. Schopenhauer zegt dat de menselijke wil vrij is, maar dat je niet kunt bepalen wat je wilt. Je wordt daarin gestuurd, zodat je eigen wil volgen iets slaafs heeft.

Dat ik mijn bijbelcitaat boven Schopenhauer verkies, is niet onbelangrijk. Het gaat er voor mij niet om of God bestaat of niet. Wat ik God noem, is een soort van stuwende kracht, een drijfveer die mensen met intensiteit verder duwt, en die maakt dat het lijkt alsof er iets hoger is. Zelfs als ik denk dat het niet kan, blijft de illusie toch overeind. Ik leef met de illusie dat er iets is, en noem die God. Er is niks mis met het leven met een illusie, als je goed beseft dat het er één is. We denken toch ook allemaal dat we niet dood gaan, of dat het leven zinvol is?

Verder heb ik een zwak voor katholieke kunstenaars, zoals de negentiende-eeuwse Franse schrijver Huysmans en de schilder Gustave Moreau, maar ook Graham Greene, Johnny Cash en Gerard Reve.

Een kerkganger ben ik niet: ik ben ook nooit wakker op zondagochtend. Bovendien betekent de mis hier vaak enkel nog naar urine ruikende oude dames, chirojongens met een kort gebroekte vader en muziek van Elton John. Ik hou er wel van de katholieke taal te herkennen, de rituelen en symbolen te zien, de liturgie. In Spanje is dat nog anders: een koor op het hoogzaal, een priester die zich enigszins staat op te winden, opgemaakte dames. De Christus die daar hangt, bloedt hevig, de piëta huilt zeer hard. Ik heb dat zuiders temperament graag, het neigt naar de epilepsie van Dostojevski, of zelfs naar het surrealisme.

Je merkt het, ik ben katholiek opgevoed, maar heb daar absoluut geen last van. Mijn vader was organist, mijn grootvader koster en ik ben een collegejongen. Tegelijk was het prima dat ik op mijn elfde niet meer mee naar de mis ging en heb ik nooit anders gehoord dan dat de paus niet geloofwaardig was. Ik denk dat ik de kans heb gekregen mijn geloof zelf in te vullen.

Kijk, ik zeg dit niet om te koketteren. Ik vind het leuk om bij de ondergaande zon met een fles wijn in het gras te zitten en op de achtergrond Dylan te horen: Glory, glory, glory, somebody touched me. Must have been the hand of God.' Ik voel dan een grote adrenalinestoot, misschien is het wel iets mystiek.

Misschien lijkt het alsof ik pas katholiek ben als ik drie glazen gedronken heb, maar echt, er gaat geen dag voorbij dat ik niet de vraag stel: zou het toch niet mogelijk zijn dat God bestaat? Hoe anders kan het dat er van bij het ontstaan van het schrift over hem geschreven is? En zou het toch meer kunnen zijn dan enkel levenskracht, het wisselen van seizoenen, of wat Freud het onbewuste noemt? En zou het ook kunnen dat de bijbel toch niet volledig allegorisch is? Ik ben er vrijwel zeker van dat dit niet het geval is, maar toch krijg ik deze gedachte niet uit mijn hoofd. Ik zou graag willen dat het waar was. Dan zijn we in één klap verlost van alle vragen, alle filosofieën, het piekeren over moraal of over de zinloosheid van het leven. Dit zijn immers allemaal gedachten die voortkomen uit het ontkennen van God.

Mensen die zeggen dat er niets is, zoals Etienne Vermeersch, roepen werkelijk mijn innerlijke agressie op. Het stoort me vooral dat zij overtuigd zijn van hun gelijk. Gelovigen die ook zo redeneren, zijn niet meer dik bezaaid. Tegenwoordig zijn gelovigen mensen die twijfelen. Atheïsten doen dat niet, en dat vind ik niet sympathiek. Zekeren vind ik bij voorbaat verdacht.

Trouwens, hoe doe je dat, leven onder de verpletterende zinloosheid van een niets betekenende wereld, zonder er aan onder te gaan? Iemand die daar toe in staat is, is voor mij niet meer dan een dier. Hij schakelt veel uit of is dom. Mensen die niet zoeken naar iets dat de banaliteit overstijgt, leven volledig voor zichzelf, zien zichzelf als middelpunt. Ja, er is wel het humanisme, maar die zijn gewoon wat minder geëxalteerd dan andere gelovigen. Het humanisme is een religie voor mensen met een ander karakter.

Vraag je mij of er leven is na de dood, dan zeg ik: natuurlijk, het leven houdt nooit op. Of ik zeg het met Bram Vermeulen: Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde'. In een ander of volgend leven verder leven, daar geloof ik niet in. En als ik verder denk, aan het uitdoven van de aarde bijvoorbeeld, dan denk ik dat alles echt voor niets is geweest.

De gedachte dat mijn leven een deel van het grote leven was, is dan niet meer geldig. Ja, dat kan me neerdrukken, maar tegelijk blijft er een irrationele drijfveer. Ik doe verder. Trouwens, we weten allemaal dat we dood moeten, en toch blijven we ons maar druk maken over de meest onnozele dingen. Het leven is een strijd waaraan we niet kunnen ontkomen. In het beste geval word je oud en ziek en ga je dood, of heb je een relatie en kinderen en dus ook problemen daarmee. Ik zoek dan maar troost in drank, mijn lief, het schrijven. Het is wat het is.

Verberg tekst

Proza

Tragedie en komedie zijn evenwaardig

Het is een van die dagen voor Sebastiaan Krops. Zijn vrouw Martha heeft hem al verrot gescholden omdat hij in één nacht een halve fles whisky heeft opgedronken, terwijl ze niet doorheeft dat de fles helemaal leeg is en nu voor de helft met leidingwater is gevuld. Als Martha's zus op bezoek komt met haar nieuwe vriend Barry wil die uitgerekend whisky drinken. Probleem!

Sebastiaan overweegt even een hartaanval te simuleren, maar hij bedenkt zich, neemt Barry apart en biecht de ware toedracht op. Deze gedeelde leugen van ,,een achterlijke vetlap en een alcoholistische kleuter'' zet de intrige op de rails.

Vekeman is niet een van die romanciers die zo graag mooie zinnen schrijven dat ze de plot over het hoofd zien. Van het ene moment op het andere schiet het verhaal uit de startblokken, grijpt de lezer bij de lurven en laat hem niet los tot de verbijsterende finale. Barry vraagt Sebastiaan al snel om een wederdienst: hij heeft een afspraakje met een andere vrouw en Sebastiaan moet hem een alibi verschaffen. Het duo gaat zogezegd samen op café. Die leugen komt Sebastiaan nog niet zo slecht uit, want zo kan hij iets drinken met Elisa, het prachtige meisje op wie hij smoorverliefd is. Maar wat Sebastiaan niet vermoedt, is dat Barry een afspraakje heeft met Martha. Een kluwen van leugens wordt onvermijdelijk, totdat het lijkt alsof de twee buitenechtelijke affaires Sebastiaan en Martha's huwelijk zullen redden - maar zo mooi is het leven nooit.

Sebastiaan Krops is een mislukkeling en dus een typisch Vekeman-personage. Al tien jaar zwoegt hij aan zijn romandebuut, maar nog altijd dubt hij over de openingszin. Om wat centen bij elkaar te schrapen, geeft hij een schrijfcursus in de avondschool, maar na anderhalve les breekt er oproer uit in zijn klas en wordt hij ontslagen.

Krops is ook behoorlijk misantroop en beschikt over een tomeloos zelfmedelijden, veel angsten en een drankprobleem.

Dat Sebastiaans vrouw Martha heet en dat drank een grote rol speelt in deze roman, doet denken aan Edward Albee's Who's afraid of Virginia Woolf , waarin Martha haar brave echtgenoot George eveneens de huid volscheldt. Al heel vroeg in de roman snijdt Vekeman een thematiek aan die het antwoord zal leveren op de vraag: wat houdt dit huwelijk in godsnaam overeind? Martha en George uit Who's afraid of Virginia Woolf blijven bij elkaar omdat ze samen moeten zorgen voor hun fictieve kind: een fabulatie van wanhoop. Sebastiaan en Martha blijven bij elkaar omdat ze niet mogen afgaan in de ogen van hun familie. Martha wordt geregeld opgebeld door haar moeder, die haar confronteert met haar mislukte echtgenoot. Het levert hilarische scènes op, die niettemin rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor het abominabele huwelijk van Martha en Seb. Er is een verband tussen Martha's overspel en haar relatie met haar zus en ook Sebs vader heeft een vinger in de pap van dit scheefgelopen huwelijk, waarover Sebastiaan mijmert: ,,Je kan jarenlang verdwalen in een morsdoodlopende steeg''.

Dat de oneindig rijke menselijke psyche ingeperkt wordt door versteende beloftes, vooroordelen en waanideeën, is een stelling die perfect in Vekemans tragikomische romanwereld thuishoort. Maar kan een vage belofte aan je vader een rothuwelijk in stand houden? Is dat wel psychologisch te verantwoorden? Ik denk van wel. De relaties tussen ouders en kinderen kunnen tot de vreemdste psychologische kronkels leiden.

Vekemans romanwereld wordt perfect samengevat in de titel. Barry's borrel is het startschot voor de plot. Een borrel met Barry is Sebastiaans excuus om het huis 's avonds te verlaten en tegelijk de valstrik waarin Barry en zijn vrouw hem laten lopen. Ten slotte is de borrel ook een treffend beeld. Sebastiaan en zijn vrouw streven allebei naar een beetje smaak, kleur en geur in hun leven: een opkikker, ten koste van wat dan ook. Wat ze krijgen, is een halfvolle fles, die dan ook nog eens water blijkt te bevatten. Daar moeten ze het mee rooien, deze personages op water en droog brood. ,,Waar een wil is, is een weg, luidt het spreekwoord []. Groter nonsens is nauwelijks denkbaar: sommige problemen zijn nu eenmaal onoplosbaar, en bepaalde doelstellingen absurd.''

Vekemans carrière lijkt een beetje op die van zijn generatiegenoot Tom Naegels. Kort na elkaar publiceerden ze elk drie boeken, die niet tot een grote doorbraak leidden. In de rustpauze die volgde, scherpten beide auteurs hun pen met het schrijven van columns, Naegels in deze krant en Vekeman in De Morgen . Los , Naegels' vierde roman, en Een borrel met Barry hebben daar baat bij gehad. Een borrel met Barry is een strak geschreven komedie. Stilistisch mag je gerust van een aardverschuiving spreken. Vekeman heeft zijn gedateerde en irritante, via Herman Brusselmans aan Gerard Reve ontleende stijltics eindelijk onder controle. Zijn stijl is gezocht, maar niet precieus of pretentieus. De doorsnee tragikomedie is een iets lichtvoetiger tragedie, maar in Een borrel met Barry zijn tragedie en komedie evenwaardig. Vekeman brengt het geheel op smaak door geregeld over-the-top te verwoorden. Zo barst Martha los in een zo oorverdovend gehuil ,,dat haar eigen oren er algauw van begonnen te tuiten''. Elders begint Sebastiaan te twijfelen aan Martha's verstand: ,,Was ze gewoon stapelgek ondertussen, een psychische krukkenloopster, labiel als een stilstaande fiets''. Bij momenten hebben Sebastiaan en Martha iets van Basil en Sybil uit Fawlty Towers . Vekeman heeft voor het eerst een boek geschreven dat de verwachtingen overtreft. Zijn werk bezwijkt niet meer onder andermans invloeden en de plot loopt niet halfweg dood. Een borrel met Barry is Vekemans eerste grand slam. Laat het u niet ontgaan.

DE AUTEUR Christophe Vekeman publiceerde eerder de romans Alle mussen zullen sterven, Iedereen kan het en Wees maar niet bang .

Verberg tekst

(tijd) - Het nieuwste boek van Christophe Vekeman schetst andermaal een wereld die wordt geregeerd door leegte en zinloosheid en die wordt bewoond door personages die eindeloos aarzelen tussen hoogmoed en schuldgevoel, tussen levensdrang en escapisme en die 'jarenlang verdwalen' in de 'doodlopende steeg' van een kleurloos bestaan.

'Een borrel met Barry' is het verhaal van Sebastiaan Krops, een alcoholicus die tussen zijn 'duizelingen' door vaststelt dat zijn huwelijk met Martha gestaag afbrokkelt. Hij streeft er vooral naar 'op te lossen' en in het niets te verdwijnen. De komst van Barry, de nieuwe vriend van Martha's zus en de tegenpool van de protagonist, doorbreekt de lethargie waarin de echtelieden zich bevinden. Zijn intrede brengt het proces van verval in een stroomversnelling. Toch blijken ook de dramatische ontwikkelingen na de eerste 'borrel met Barry', waarin overspelige relaties en de absurde dood van een van de hoofdpersonages de hoofdrol opeisen, de romanwereld nauwelijks door elkaar te schudden. Van een echte ontknoping is geen sprake. Sebastiaan Krops blijft 'blind'. Het louterende inzicht wordt hem niet gegund en aan het einde van het boek wordt hij om een handvol 'gebeurtenissen die niet plaatsvonden' in elkaar geslagen.

Immobilisme

'Gebeurtenissen die niet plaatsvinden.' Het is een van de tussentiteltjes die boven de elf hoofdstukken van Vekemans nieuwste boek prijken en het vat de teneur van de hele roman op een merkwaardige wijze samen. In 'Een borrel met Barry' gebeurt niet zo veel. De lezer wordt vooral een inkijk gegund in de gedachten van Krops en die gedachten sluiten naadloos aan bij het alles overwoekerende immobilisme dat zijn gedrag kenmerkt. 'Alleen maar deze zin viel hem plotseling in: je kan jarenlang verdwalen in een morsdoodlopende steeg.' Tegelijkertijd spelen de gebeurtenissen toch wel een cruciale rol. Ze clusteren zelfs samen tot een min of meer coherente plot, die door zijn heldere eenvoud, zijn uitgepuurde opposities en absurde verwikkelingen een bijna abstract karakter krijgt. Het lijkt wel alsof Vekeman in 'Een borrel met Barry' voortdurend lijkt te aarzelen tussen een spannende verhaallijn en een verhaalverloop dat ontspoort en uitmondt in toevalligheid en structuurloosheid. Die weifeling kan als een gebrek aan compositie worden opgevat, maar werkt hier juist intrigerend. De eilandjes van samenhang en betekenis worden voortdurend bedreigd door het wassende water van de chaos en de zinloosheid.

Tussentitels als 'De realiteit' en 'Een rad voor ogen' vatten een ander ambigu aspect van het relaas samen. Enerzijds kan Krops zichzelf feilloos doorgronden. Hij schetst een realistisch portret van zichzelf als een 'doorsnee Jan Lul', die tot het goede noch tot het slechte in staat is, en die heen en weer zweeft tussen hoogmoed en een verpletterend schuldgevoel. 'Dertig jaar oud was hij, en het enige waarop hij zich kon laten voorstaan, was dat hij nog nooit grote misdaden had begaan en niet afhankelijk was van heroïne.'

Anderzijds neemt de werkelijkheid voortdurend een loopje met hem. Krops beseft dat de realiteit een bedrieglijke constructie is: 'Niets realiteit! De realiteit was wat je d'r zelf van maakte, dat wist het kleinste kind...' In weerwil van dat inzicht laat hij zich voorturend om de tuin leiden. Hij slaagt er niet in de noodzakelijke verbanden tussen de gebeurtenissen te leggen en de perfide rol van Barry te doorgronden. 'Ik weet het niet', denkt Krops aan het einde van het eerste hoofdstuk. Hij weet het niet. Dat is ook de conclusie van de lezer na het dichtslaan van het boek.

Het immobilisme van het hoofdpersonage vertaalt zich onder andere in zijn onvermogen om seksueel contact te hebben en in het feit dat hij herhaaldelijk met de dood in verband wordt gebracht. Krops' steriliteit staat in schril contrast tot de seksuele appetijt, de 'vruchtbaarheid' en de levensdrang van Barry, het 'menselijk roofdier' dat in het 'hier en nu' leeft. Martha's houding ten opzichte van haar minnaar en haar man is vrij complex. Ze verantwoordt haar relatie met Barry door zich te beroepen op een vage hunkering naar het 'leven': 'gewoon omdat ze toch nog redelijk jong was en een beetje van het leven wilde profiteren'. Tegelijk is ook zij in zekere zin frigide, koud en dood: haar geslacht is een 'trillend diertje' dat 'sterft' en 'koud wordt' als ze probeert te vrijen met Krops en uiteindelijk wil ze ook met Barry niet meer naar bed. Ze zit als het ware gevangen tussen Barry en Krops in, ze hunkert naar het leven, maar wordt bedreigd door de dood.

Verveling

'Een borrel met Barry' is ook een boek over het schrijven van boeken. Krops tracht de leegte rondom hem te vullen met het schrijven van een roman, maar ook die poging tot zingeving kan bezwaarlijk als succesvol worden omschreven. Telkens hij een paar zinnen op papier zet, schrapt hij ze en begint hij opnieuw, op zoek naar dat ene, ultieme begin. Op de koop toe piekert hij zich suf over de vraag of hij zijn boek in de ik- of de hij-vorm zal schrijven. Het ingenieuze van Vekemans laatste roman en het surplus ten opzichte van zijn vroegere publicaties zit in het feit dat de passages waarin het schrijven gethematiseerd wordt, een dialoog aangaan met de andere betekenislagen. Terwijl de schrijver Krops voortdurend herbegint, kan de mens Krops niet herbeginnen: het leven kan niet tot stilstand worden gebracht en nooit kun je nog met een propere lei starten. Ook het probleem van de vertelvorm (ik of hij?) blijft voortdurend onderhuids aanwezig. Vekeman speelt met de grens tussen het afstandelijke relaas en de autobiografie, tussen het retrospectieve 'vertellen' en het simultane 'beleven'.

Vekeman is op zijn sterkst in de passages waarin hij balanceert op de grens tussen de zinloosheid en de efemere pogingen tot zingeving, op de grens tussen de noodzakelijkheid van de plot en het allesoverheersende toeval, op de grens tussen de fictie en het nadenken over fictie. Op de momenten dat de auteur die grens uit het oog verliest en zich ongecontroleerd laat meeslepen door de monotone en drammerige hersenspinsels van het hoofdpersonage, verliest het boek veel van zijn aantrekkingskracht. Op die momenten blijkt Vekeman stilistisch onvoldoende onderlegd om zijn boek over de verveling te redden van de verveling.

In zijn geheel genomen is 'Een borrel met Barry' echter een niet onverdienstelijke roman, die erin slaagt een wereld van leegte en zinloosheid op te bouwen zonder zelf in leegte en zinloosheid te vervallen.

Verberg tekst

'Een huwelijk spannend als een snede droog brood.' Daar rust natuurlijk geen zegen op. Christophe Vekeman toont in Een borrel met Barry hoe droog brood en water wonderwel bij elkaar passen en zelfs vaart kunnen brengen in een stukgelopen relatie. Zeker wanneer dat water door het hoofdpersonage Sebastiaan aan zijn echtgenote Martha als whisky wordt verkocht. Van dat ene leugentje om bestwil komt het andere. Voor de lezer het beseft, loopt het hele verhaal deftig uit de hand en weten Sebastiaan en Martha niet langer wat er met hen gebeurt, zo spannend, al te spannend gaat het er plots toe.

Als Sebastiaan in het begin van Vekemans roman wordt opgevoerd, is hij een gefaalde schrijver en alcoholicus die tevergeefs aan een treffende openingszin zwoegt. Hij geeft er zelfs les over aan een heuse schrijversschool. Maar niets is wat het lijkt in Vekemans comedy of errors . Op het moment dat alle leerlingen uit de schrijverscursus weglopen, heeft Sebastiaan de ontmoeting van zijn leven. Een zekere Elisa laat opnieuw de passie in Sebastiaans hart oplaaien. Wat daarvoor de prijs is, blijkt aan het slot. Elisa maakt zich op om te doen wat Sebastiaan niet kon (schrijver zijn) terwijl Sebastiaan zelf met lege handen achterblijft en er nog een schop bovenop krijgt ook. Zo is het leven nu eenmaal, suggereert Vekeman. Alleen wie zich overeind houdt op de golven van het leven, gaat niet kopje onder. Het is zaak om de dynamiek van de golf te gebruiken voor de eigen glijdende beweging. Goede surfers weten dat. Maar die beseffen ook hoe moeilijk een dergelijke geslaagde glijpartij wel is.

Glijden doet het niet zozeer in Vekemans boek, maar botsen des te meer. De antihelden denken de anderen te slim af te zijn, maar de lezer ziet hoe ze zich daardoor met des te meer overgave in hun noodlot storten. Alles begint, zoals gezegd, met 'een hele halve fles whisky' die echter water blijkt te bevatten. Maar dat kan de laveloze Sebastiaan niet toegeven tegenover zijn kijvende Martha. Om gezichtsverlies te vermijden, sluit hij een pact met Barry, een kennis die toevallig op bezoek is. Een duivelspact dat het leven van Vekemans personages definitief doet ontsporen. Willem Frederik Hermans zei ooit dat in een geslaagde roman geen enkele mus zomaar van het dak mag vallen. Vekeman, die een boontje heeft voor de Hollandse grootmeester - vandaar zijn knipoog naar Hermans in zijn debuut Alle mussen zullen sterven (1999) - heeft er een handje van om van elke toevallige gebeurtenis in dit boek een essentiële plotwending te maken. Misschien is Vekemans bewondering voor Hermans adagium iets te groot, waardoor vanaf het fatale moment van de valse fles whisky een kettingreactie op gang komt die onafwendbaar voortdendert. Daardoor krijgt zijn boek het mechaniek van een Franse boulevardkomedie waar ook niets is wat het lijkt en liefde plots verraad betekent of dood leven.

De paradox of schijnbare tegenstelling is de geliefkoosde stijltruc van Vekeman. Soms leidt dat tot filosofische pointes, zoals wanneer de mislukkeling Sebastiaan zichzelf beklaagt: 'Ik zou spoorloos willen verdwijnen, maar dat is in wezen niet mogelijk, daar ik nu eenmaal nooit echt heb bestaan.' Een andere keer gaat het er minder hooggestemd toe, zoals wanneer dezelfde Sebastiaan bij zijn echtgenote onder de lakens schuift: 'Lieverd, het is dronken.' 'Het is donker, bedoel ik.' Vekeman husselt vrolijk letters door elkaar, zoals hij met situaties goochelt. Maar altijd dus betekenisvol, kwestie van de mus niet zomaar van het dak te laten vallen. Het toeval bestaat immers niet in het universum van Vekeman. De finale mislukking daarentegen is des te reëler. Laten we er daarom het beste van maken en elegant verder surfen. De bananenschillen zijn toch niet te vermijden. We kunnen dus maar beter met de glimlach op onze snuit gaan.

Met deze roman is Christophe Vekeman uit de schaduw van Herman Brusselmans getreden. Ja, dat studentikoze toontje is er nog altijd: dat gerotzooi met alles en iedereen met een uitgestreken gezicht. En hier en daar had het korter gekund. Maar in tegenstelling tot Brusselmans zweert Vekeman gelukkig ook bij Hermans en heeft hij zijn droogkomische vertelling knap gestileerd tot een noodlottige parabel. Dat hij daarbij soms wat al te veel woordfratsen uithaalt of té mechanisch zijn verhaal voortstuwt, is tot daar aan toe. Hoeveel Vlaamse auteurs slagen erin om met zoveel zwier een uitgekiende komedie voor het voetlicht te brengen die ook nog eens ernstig overkomt?

Verberg tekst

In Een borrel met Barry introduceert Christophe Vekeman Sebastiaan Krops, een fascinerende antiheld die de dramatische momenten die het leven voor hem in petto heeft, lankmoedig lijkt te ondergaan. Of ze gewoon niet opmerkt. Van zijn trieste huwelijks- en levenscrises maakt Vekeman een tragische komedie (of komische tragedie) vol verrassende en zelfs dodelijke plotwendingen. Een pretentieloos, knap, beheerst en uiterst vermakelijk/mistroostig boek.

Protagonist Krops is een would-be schrijver met een drankprobleem: "Zoals veel mensen altijd wel een boek aan het lezen zijn, maar het lang niet dagelijks aanraken, zo schreef Krops aan zijn roman: als hij er zin in had, als hij de tijd vond. Als zijn kater het hem toestond. Als hij niet te dronken was." Zijn huwelijk met Martha zit net als het romanproject behoorlijk in het slop: "En zie ons hier nu zitten, gevangen in een huwelijk, zo spannend als een snede droog brood. Ik neem nog een borrel, het kan me niet schelen." Krops is er als zelfverklaarde misantroop de man niet naar om ook maar iets te ondernemen. Bovendien is hij blind voor wat er zich in de eigen huiskamer allemaal afspeelt. Want vanaf de titelborrel met Barry -- de foute nieuwe vriend van schoonzuslief -- loopt het een en ander uit de hand. Meer willen we niet verklappen, maar de onverwachte en knappe plot(opbouw) zorgt er o.a. voor dat de roman een heuse pageturner is geworden. Vekeman schrijft eenvoudig en simpel Nederlands dat anderzijds soms aangenaam stroef of ouderwets aanvoelt. De toon balanceert dan weer vakkundig tussen ernst en luim, tragedie en komedie, mistroostig en vermakelijk.

"Was dat het tweede probleem op zijn lijst? Zijn drankverbruik? Zijn drankmisbruik? In zeker zin wel, uiteraard, al was het maar vanwege zijn katers, maar anderzijds, vond hij, was alcoholisme toch een te groot woord. Zo was hij er zeker van dat hij zonder Martha veel minder zou drinken, en bovendien uitsluitend in het bijzijn van vrienden of andere mensen. Niks alcoholisme, het was Martha die het probleem was, Martha of zijn huwelijk met haar [...] Hierover verder nadenken zonder een borrel binnen handbereik, scheen Krops echter geen geweldig idee toe. Dit was immers niet zomaar een emmer, nee, het betrof hier een reusachtige badkuip, en wel een lege noch kurkdroge [...] Zijn huwelijk met Martha, hij zou er een boek over kunnen schrijven!"

Dat Vekeman de honneurs hier meesterlijk waarneemt en dit huiskamerdrama tot een droevige komedie weet op te waarderen valt enkel toe te juichen. De parallellen met zijn vorige roman, Iedereen kan het, zijn opvallend: een gelijkaardige halfzachte antiheld die het slachtoffer is van zijn besluiteloosheid en zich masochistisch wentelt in de eigen miserie. Dezelfde, an sich uitzichtloze teneur die nergens zwaarwichtig of zwaar op de hand wordt. De uitgekiende dialogen. Ook het gelaten lichtvoetige van het proza dat het onverteerbare moeiteloos verteerbaar maakt, zijn vergelijkbaar. Want net zoals in Iedereen kan het is de onderliggende boodschap in Een borrel met Barry uiteindelijk behoorlijk fatalistisch en deprimerend. Dat je ondanks alle ellende en tragiek glimlachend verder leest, is een grote verdienste.

Vekeman is er als schrijver ook op vooruitgegaan. In deze roman zitten stijl, toon, intrige en inhoud meestal helemaal juist. En daarenboven is dit boek boeiend van begin tot einde. Een borrel met Barry is een literaire opkikker van formaat. Daar kan geen echte borrel tegenop. Schol! [Jan Bettens] Verberg tekst

Na twee eerdere romans en een verhalenbundel levert een van de meest veelbelovende jongere Vlaamse auteurs (1972) nu een roman af die geslaagd genoemd kan worden. Niet dat er geen zwakkere stukken in voorkomen, maar toch…Would-be auteur Sebastiaan Krops heeft een relatieprobleem met zijn echtgenote, terwijl hijzelf met een "writers block" en een alcoholprobleem zit. De verwikkelingen zijn enigszins gezocht komisch en verwarrend door de naïviteit bij de protagonist (hier zit nog net een zwakte in de opbouw van het plot: op de flaptekst wordt dit als "een van de droevigste komedies" aangeduid). Toch is het dus een geslaagde roman te noemen - in een vlotte schrijfstijl en door een goede opbouw van het verhaal weet de auteur de lezer te boeien. De afloop van het verhaal is een soort van verrassing en voldoet niet helemaal aan de opgebouwde spanning. Vrij kleine druk.